After life nằm trong bộ ba tác phẩm xuất sắc nhất của Hirokazu Koreeda bên cạnh Aruitemo Aruitemo và Dare mo shiranai. Tuy vậy After life ít được biết đến hơn so với hai tác phẩm trên do nội dung trừu tượng khó nắm bắt hơn cả khi làm phép so sánh. After life là bộ phim đầu tiên mà Koreeda viết kịch bản nên chúng ta sẽ bắt gặp đâu đó chính Koreeda trong phim này qua những thước phim đơn giản chứa đựng cái tôi tuổi trẻ của chính anh, một cái tôi có chút bao la hơn so với Koreeda của những năm sau đó.
Bao trùm nội dung phim là ký ức.Ký ức có giá trị gì là câu hỏi được trả lời bằng lời tự sự của những nhân vật đã đi qua ký ức. Tập hợp những ký ức của những con người khác nhau được khai thác, đưa đẩy tạo nên những thước phim chậm rãi kể về những thời đại mà họ đi qua. Những con người kể lại ký ức của họ có già có trẻ nên thời đại mà họ đại diện cũng có cựu có tân. Tất cả là nhân chứng cho chính những thời đại của nước Nhật với những vấn đề mang tính thời sự trở mình in hằn trên tâm trí của những đứa con mà nó sinh ra. Bằng cách lấy tiểu tả đại, Koreeda liệt kê những con người Nhật Bản cho đến thời đại mình đang sống nhằm chiêm nghiệm lại những ký ức bé nhỏ mà vẽ nên bức tranh ký ức tổng thể.After life là một phim hay với vòng tròn các tình tiết tạo nên tổng thể bức tranh ký ức. Koreeda đã lắp ghép những mảnh ký ức thật của những con người khác nhau lại bằng những nhân vật trong sáng tạo của mình nhằm tạo nên chu kỳ cho câu chuyện đơn sơ ẩn chứa nhiều yếu tố bất ngờ. Một người phụ nữ lớn tuổi nhớ mãi về cảm giác được người anh tặng chiếc váy đỏ, một người đàn ông luống tuổi chọn cảm giác được hòa vào những con gió vu vơ, một người cha chưa muốn đi tiếp vì muốn được nhìn thấy con gái nhỏ trưởng thành, hay một cô gái chọn cảm giác trong vòng tay mẹ để ra đi. Có những người không muốn chọn và có những người đã chọn một cảm giác ký ức thỏa nguyện để đi tiếp. Cách chọn ký ức của các nhân vật bổ khuyết cho nhau, có ký ức trọn vẹn và cũng có ký ức dang dở. Và ký ức cũng có thời gian đến tức khắc lẫn ký ức đắn đo. Như thế một bức tranh đa chiều, đa sắc về ký ức hiện dần lên qua trí nhớ của mỗi con người đi qua nó...Tính toàn diện phát triển theo hình xoắn ốc được Koreeda chú trọng trong việc miêu tả lại ký ức. Ký ức không rời rạc đơn lẻ mà có liên hệ với nhau vì con người luôn sống bên cạnh con người. Mỗi người sống chung là một phần ký ức của nhau, dẫu ít ai biết tầm quan trọng của mình ở trong ký ức của người khác. Những ký ức gắn liền và tác động đến tính cách con người. Và công việc của Hirokazu Koreeda trong After life chính là tìm ký ức gây nên tâm thức tính cách con người như thế nếu có thể-những ký ức mang trong mình hạt giống thức tỉnh rẽ con người đi theo những con đường khác nhau. Nét dịu dàng trong tính cách của cụ bà và cảm giác yêu thương từ người anh đi xuyên suốt cuộc đời bà với hình ảnh chiếc váy màu đỏ là hình ảnh dịu dàng minh họa cho cuộc sống của một nhân vật hay hình ảnh cụ bà ngồi giữa những cánh hoa anh đào mong manh rơi giữa trời khiến người xem mỉm cười hạnh phúc. Hạnh phúc đơn sơ mà mênh mông vô cùng...
Qúa trình tìm kiếm ký ức duy nhất không diễn ra theo cách duy nhất. Cách bình thường và phổ thông nhất là những bước sắp xếp tuân theo những công thức thời gian riêng, nhưng không phải mọi người đều đến với ký ức theo đúng công thức đó. Điểm hay của After life chính là sự trùng phùng và bình đẳng về những đặc điểm của những cá thể trong thế giới siêu nhiên được tưởng tượng ra. Ở chốn đó không có quỷ thần mà chỉ là những con người có vấn đề như mọi người với những cảm xúc chưa thể lãng quên. Nếu những người khác cần một tuần để chọn được hạnh phúc soi vào cuộc đời họ thứ ánh sáng huyền ảo thì những nhân viên ở trạm chuyển giao lại cần nhiều thời gian hơn thế để tìm về với hạnh phúc- hiện thân của ý nghĩa sự sống đối với họ. Chính ý nghĩa về hạnh phúc đối với một người là điều bí ẩn mà những người chưa tìm được cần kiếm tìm và cảm nhận với trãi nghiệm thật sự...Cách đặt tính bình đẳng của nhân vật đã tạo nên tính đa chiều rất riêng của After life. Hạnh phúc đối với một người chỉ có thể là duy nhất nhưng chắc chắn mọi người trong thế giới này đều tiếp xúc với người khác và trãi nghiệm niềm hạnh phúc duy nhất đó, chỉ có điều có thể họ chưa cảm nhận được mà thôi. Cảm giác được chinh phục bầu trời của một người đàn ông hay cảm giác được cơn gió mơn man thân thể trong xe bus nóng bức là cảm giác thỏa mãn được ước mơ trong đơn độc của những người đàn ông. Hay cảm giác chìm ngập vào hạnh phúc tự tạo của người phụ nữ mang lại một chút tiếc nuối. Cảm giác ngập ngừng trong cuộc đối thoại giữa người đàn ông với vợ mang đến một chút gì đó rất đẹp trong niềm đơn phương. Các tình tiết rời rạc mang lại những mảng khối rời rạc nhưng lại thống nhất với nhau tạo thành một thể thống nhất của ký ức.Những người không chọn ký ức đều có lý do riêng, có người chưa chọn vì còn vương những lo lắng nơi trần thế, và có một chàng trai trẻ không chọn ký ức là để chịu trách nhiệm của cuộc đời ''siêu tưởng'' của cậu, một chàng trai khác lại không muốn chọn vì không dám làm đau bản thân, hay một cô gái không chọn vì không muốn lãng quên và bị lãng quên. Họ không chọn ký ức vì cuộc đời còn níu kéo họ trong trạng thái hối tiếc khiến họ không thể suy nghĩ đơn giản về niềm hạnh phúc gởi vào ký ức duy nhất để được nhớ về. Qúa trình đưa đẩy cao trào của Koreeda là những bậc thang xếp tầng mãi theo khung thời gian hữu hạn mà phim có và khung thời gian vô hạn mà cuộc đời có. Không phải ai cũng chọn được ký ức trong ba ngày đầu, và những người chọn được ký ức trong 3 ngày đầu được Koreeda chắt lọc vẽ nên một số bức tranh lãng mạn nhất trong cảm giác khi có thể, còn những người chưa chọn được phân tích nhẹ nhàng nhưng sâu lắng...Một người đàn ông nói nhiều đến vấn đề tình dục và gái gú lại chọn ký ức về hạnh phúc trong đám cưới cô con gái, người đàn ông cứ ngỡ cuộc đời tẻ nhạt vô vị cuối cùng đã tìm được hạnh phúc trong cuộc sống vợ chồng nơi ranh giới giữa sự sống và cái chết khi nhận ra hạnh phúc ẩn trong bất hạnh tự nhìn nhận. Ngay thời khắc chuyển tiếp đó với cuộc tao ngộ cùng con người muốn gặp trong tưởng tượng từ trước đã mang lại nhận thức thật sâu trong người đàn ông về những khoảng thời gian quý giá được cùng với người mình yêu. Cuộc đời ngỡ như không trọn vẹn lại vừa vặn hạnh phúc mà ta chưa nhận ra chứ không phải vì ta chưa có. Đi xuyên suốt từ tình tiết đó qua nhân vật Michizuchi khi không chọn quá khứ để ở lại giữa khe sống và chết suốt 53 năm. Nhiều hối tiếc hiện lên trong ánh trăng treo và những day dứt còn tồn tại trong cõi lòng...Michizuchi bơ vơ trong tuổi trẻ với những lời hẹn còn dang dở về thế giới nên không muốn chạm vào chính niềm đau của mình để nhớ lại quá khứ. Nhưng cuối cùng Michizuchi tìm được hạnh phúc nơi ký ức hạnh phúc nhất của một người đã gởi gắm vào vĩnh cữu để đi tiếp với duy nhất quá khứ ấy... Niềm đau và niềm bơ vơ những năm dài đằng đẳng được xoa dịu vì hạnh phúc ấy, hạnh phúc được lặp lại trong cảm giác bâng khuâng vấn vương chấn động thế giới quan để Michizuchi giải tỏa những vương vấn còn đang mang trong lòng mà chọn một
khung cảnh cũ nhưng con người đã đổi thay sau 53 năm nhằm đi tiếp. Ký ức mà Michizuchi chọn mang theo không phải là một khoảnh khắc nào đó đang sống mà là ký ức hạnh phúc khi hiểu được hạnh phúc là gì. Bước phát triển mạnh mẽ của After life được đặt vào nhân vật Michizuchi khi hạnh phúc được miêu tả cụ thể nâng tầm lên một loại hạnh phúc trừu tượng và rộng hơn rất nhiều. Hạnh phúc trừu tượng mang một Michizuchi tưởng chừng đơn độc đi đến ký ức duy nhất nhưng khi đó Michizuchi không đơn độc, chỉ là một Michizuchi bình yên buông những vương vấn lại và chìm trong hạnh phúc mà thôi...
Cách thức phát triển quan niệm hạnh phúc theo từng nấc thang của Koreeda ý nhị, nhuần nhuyễn và tự nhiên. Bằng cách đặt những dấu hỏi về những sự việc ngay ban đầu với vẻ ngoài lặng lẽ khiến câu chuyện phát triển đến đỉnh cao ở tâm lý nhân vật Michizuchi mà vẫn quấn bện các tình tiết vào nhau ở giây phút cuối. Cách miêu tả tâm lý nhân vật tiết chế rất thành công ở ánh mắt chựng lại hay những câu hỏi đơn giản nhưng hàm chứa nhiều ý nghĩa khiến bộ phim thật sự rất ít cảm xúc, không khí phim vẫn bình lặng không thay đổi nhưng tâm lý lại được chuyển biến đến một giai đoạn phát triển cao hơn. Những cuốn phim về ký ức ghi lại hạnh phúc mang đến hạnh phúc cho những người liên quan đến nó như một tác dụng phụ nhân đôi hạnh phúc lên để hạnh phúc ngày càng bay cao và bay xa hơn mà thấm vào tâm hồn.After life hay không phải chỉ hay ở cách phát triển một quan niệm hạnh phúc mà còn hay ở tính tuần hoàn của thế giới được Koreeda miêu tả để mở
những ký ức hạnh phúc khác chưa được nhắc đến bây giờ ở hai nhân vật Shiori và Sugie. Nếu Shiori là trợ tá của Michizuchi thì Sugie sẽ là người trợ tá cho Kawashima (một nhân viên khác). Sau một tuần thì một chu trình lại được tiếp tục bắt đầu và ẩn dụ trong chu trình mới đó là những bắt đầu cho Shiori và Sugie. Michizuchi trước kia có lẽ cũng như Shiori hay Sugie bây giờ, đều bướng bỉnh và cương quyết không chọn một ký ức nào thành duy nhất để đi tiếp nên phải chờ đến 53 năm sau. Rồi đây Shiori và Sugie sẽ đi lại con đường mà Michizuchi đã từng đi, đọc những cuốn sách mà Michizuchi từng đọc để trãi nghiệm chính cảm giác của Michizuchi khi đi qua thời gian. Tâm lý của Shiori và Sugie sẽ như Michizuchi khi tiếp xúc với những ký ức hạnh phúc khác nhau của mọi người, nhìn nhận hạnh phúc khi chưa nhận ra niềm hạnh phúc mà mình đã từng trãi qua. Shiori và Sugie cũng sẽ như Michizuchi ở một thời điểm thích hợp và lựa chọn cuộc sống cho chính mình để tiếp tục vòng tuần hoàn đầy biến hóa của tạo hóa...Phim mang đến khán giả những chiêm nghiệm về hạnh phúc và quá trình con người đi tìm hạnh phúc trừu tượng nhưng đơn sơ. Những mảnh ghép hạnh phúc cứ lặng lẽ vẽ nên một bức tranh nhiều mảng khối đa chiều phức tạp trong những nét vẽ ngang dọc đơn sơ ấy.
Đây chính là thành công lớn của phim khi miêu tả về hạnh phúc qua những chiêm nghiệm của con người về hạnh phúc. Bên cạnh đó phim còn đề cập một nét riêng rất nhỏ về quan niệm ký ức thông qua quá trình tìm lại hạnh phúc. Công việc của những nhân viên ở trạm chuyển tiếp là tái tạo lại ký ức theo miêu tả của chủ thể có được ký ức đó. Ký ức phản ánh sự sống của những nhân vật, ngoài ra ký ức trong phim được đề cập là ký ức hạnh phúc nhất nên cảm xúc của ký ức lúc đấy là đỉnh của cảm xúc khiến người ta nhớ về và đi suốt cuộc đời với cảm giác mang theo.Ký ức được đề cập trong phim mang tính thời điểm nhiều hơn giai đoạn, những thời điểm mà cảm xúc của con người thăng hao gim vào trí nhớ non nớt và mỏng manh ấn tượng trong cảm giác lâng lâng khó phai nhòa. Việc miêu tả lại quá trình tìm lại một thời điểm mà mỗi con người từng hạnh phúc đâu phải chỉ là công việc của những nhân viên của trạm chuyển giao mà còn là công việc của những nghệ sỹ ghi lại cuộc sống qua những tác phẩm của mình. Nói cụ thể là hình ảnh của những nhà làm phim được ẩn dụ qua những nhân viên của trạm chuyển giao dưới quan điểm của một nhà làm phim nghiêng về dòng phim tài liệu như Hirokazu Koreeda.Quan điểm làm phim của Koreeda được miêu tả như công việc tái tạo lại ký ức của những con người đi qua nó. Công việc của những con người mang ký ức lên khuôn hình để nói đến cuộc sống và những vấn đề của chính họ được miêu tả lồng ghép qua từng khuôn hình thước ảnh. Những bộ phim mang hơi thở dòng phim tài liệu đều là những mảnh ký ức của ai đó được miêu tả lại và After life cũng nằm trong số đó với cách miêu tả lại hạnh phúc của những cuộc phỏng vấn khi đề cập đến ký ức hạnh phúc giá trị nhất mà người ta nhận thức được. Không tự nhiên mà Koreeda miêu tả lại những chiêm nghiệm của người già về hạnh phúc là chủ yếu, vì chiêm nghiệm của những người đã đi qua thời gian có đủ bản lĩnh nhìn lại trực diện cuộc đời mình mà tìm về hạnh phúc. Trong khi hành trình tìm kiếm
cái mới luôn sôi sục khi người ta chưa biết và mong muốn khám phá là dành cho tuổi trẻ thì cuộc hành trình tìm về
cái cũ luôn đầy đủ hơn khi người ta đã đi qua đầy đủ cuộc đời lại thường dành cho những người đã lớn tuổi. Với quan niệm đó Koreeda đã miêu tả thật tinh tế những cảm nhận về hạnh phúc, có thể chỉ là một buổi chiều hoa rơi dù ta không biết những hối tiếc trong lòng cụ bà là gì, cụ bà bình thản mỉm cười xếp những cánh hoa và cả khi gởi những cánh hoa sakura lại cho một người cha chờ đợi sự trưởng thành của cô con gái mang tên Sakura...After life tạo những cảnh quay rất đẹp khi sử dụng rất tiết chế màu sắc trong khung cảnh mùa đông ảm đạm dưới trời tuyết rơi. Màu sắc của chiếc áo đỏ mà cụ bà mang theo suốt cuộc đời mình hay những cánh hoa anh đào hồng đượm trên đôi tay và những áng mấy trắng tinh bật lên trong khung cảnh thật tự nhiên nhưng quý giá khuấy động không khí tương đối nghiêm trang khi nhắc đến sự sống và cái chết. Những tư tưởng thông qua những mẫu đối thoại của các nhân vật ''khó trị'' (theo cách miêu tả của các nhân viên trạm chuyển giao) chính là những yếu tố hài hước chân thật trong quan niệm sống của mỗi người. Những mẫu đối thoại và tính xấu rất ''người'' của những nhân viên trạm chuyển giao cho thấy họ vẫn là những con người, họ chỉ làm nhiệm vụ để phục vụ cho bản thân và thông qua công việc họ lại nhận ra ký ức của bản thân. Không có thần chết hay người đưa đường dẫn lối như quan niệm duy tâm thường thấy, tất cả mọi người trong trạm chuyển giao đều là người với đầy đủ những cung bậc cảm xúc và đều thực hiện những bước đi bắt buộc để trãi qua quá trình cần thiết.
After life miêu tả trừu tượng quá trình chiêm nghiệm hạnh phúc của những con người đi qua hạnh phúc nên thật sự là một khoảng thời gian hạnh phúc để chiêm nghiệm lại thế giới quan của mỗi khán giả xem phim. Hình ảnh đắt giá khép lại bộ phim là hình vẽ về mặt trăng tròn vằng vặt trên khung giếng trời, hình ảnh lặp lại có thay đổi hiếm hoi của phim khi trăng khuyết lại tròn. Trăng tròn để mọi ngắm thì dù là trăng vẽ cũng như trăng thật khi cảm xúc được đặt vào trong hình ảnh trăng đó.
Nội dung phim trừu tượng phi thực cũng như vầng trăng dưới giếng trời chỉ là hình ảnh mà thôi nhưng cảm xúc của con người là thực khi cảm nhận về thế giới hay về chính hạnh phục của bản thân mình...* Tôi thích tên tiếng Nhật của phim là
Wandafuru Raifu hơn tên tiếng Anh
After life. Tuy nhiên để tránh lặp lại từ
wandafuru nhiều lần nên tôi sử dụng hầu hết tên After life khi nhắc về phim trong bài..